โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นปัญหาสุขภาพใหญ่ของคนไทย โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีจำนวนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ที่ผ่านมาการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมแบบเดิมๆ แม้จะช่วยแก้ปัญหาได้แต่ก็ยังมีคนไข้ประมาณ 20-25% ยังไม่พอใจกับผลลัพธ์ โรงพยาบาลกรุงเทพอินเตอร์เนชั่นแนล จึงได้นำเทคโนโลยีใหม่เข้ามาแก้ปัญหานี้โดยตรง
คุณรัฐพงษ์ อำพันวงษ์ ผู้ช่วยประธานคณะผู้บริหาร โรงพยาบาลกรุงเทพ กลุ่ม 1 และผู้อำนวยการโรงพยาบาลกรุงเทพอินเตอร์เนชั่นแนล กล่าวว่าในฐานะ ‘โรงพยาบาลเพื่อกระดูกและสมอง’ เรามีประสบการณ์ใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดมากว่า 20 ปี และการนำนวัตกรรมนี้มาใช้เป็นแห่งแรกในไทยก็เพื่อมอบการรักษาที่ทันสมัยและแม่นยำที่สุดให้กับคนไข้
ใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด ดีกว่าวิธีเดิมอย่างไร?
หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดรุ่นล่าสุดชื่อ VELYS™ ซึ่งได้ผ่าตัดไปแล้วกว่า 180 เข่า นพ.พนธกร พานิชกุล ศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านข้อเข่าและสะโพก อธิบายว่าปัญหาของการผ่าตัดแบบเดิม คือหมอต้องใช้สายตาในการกะตำแหน่งวางข้อเทียม ซึ่งอาจไม่พอดีกับสรีระของคนไข้ทุกคน เพราะเข่าแต่ละคนไม่เหมือนกัน หุ่นยนต์จึงเข้ามาช่วยตรงนี้ ทำหน้าที่เหมือนมี ‘ตาวิเศษ’ ที่มองเห็นโครงสร้างเข่าของคนไข้แบบละเอียด ทำให้หมอสามารถตัดกระดูกและวางข้อเทียมได้ตรงตำแหน่งเป๊ะๆ ในระดับมิลลิเมตร ซึ่งคนธรรมดาทำไม่ได้
นพ.พนธกร ย้ำว่า หุ่นยนต์อยู่ภายใต้การควบคุมการสั่งการของศัลยแพทย์ทั้งหมด เพื่อสร้างความมั่นใจว่าทุกขั้นตอนยังคงดูแลโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
กลไกการทำงานของหุ่นยนต์
1. สร้างแผนที่ 3 มิติของเข่า โดยไม่ต้องทำ CT Scan
จุดเด่นที่สุด คือระบบนี้ไม่ต้องใช้ CT Scan เหมือนหุ่นยนต์รุ่นเก่า ทำให้คนไข้ไม่ต้องรับรังสีเพิ่มและประหยัดเวลา ผ่าตัด หมอจะใช้เครื่องมือแตะตามจุดต่างๆ บนกระดูกเข่า เพื่อให้คอมพิวเตอร์สร้างภาพสามมิติของข้อเข่าขึ้นมาบนจอทันที ทำให้ได้ข้อมูลที่ถูกต้องตามจริง ณ เวลานั้น
2. วางแผนการผ่าตัดบนคอมพิวเตอร์
เมื่อได้ภาพสามมิติแล้ว หมอจะใช้ซอฟต์แวร์วางแผนว่าจะตัดกระดูกตรงไหน วางข้อเทียมอย่างไร โดยสามารถปรับองศาและตำแหน่งได้ละเอียดมาก ทำให้สามารถวางแผนการรักษาให้เข้ากับสรีระของคนไข้แต่ละคนได้ดีที่สุด และเห็นผลลัพธ์ล่วงหน้าก่อนลงมือจริง
3. ควบคุมการตัดกระดูกให้แม่นยำ 100%
ในขั้นตอนปฏิบัติ แขนหุ่นยนต์ไม่ได้ทำหน้าที่ตัดแทนแพทย์ แต่จะทำหน้าที่เป็นเหมือน ไกด์นำทาง โดยจะสร้างขอบเขตเสมือนจริง ขึ้นมาตามแผนที่วางไว้ หากเครื่องมือในมือของศัลยแพทย์จะเคลื่อนออกนอกพื้นที่ที่กำหนด ระบบจะสร้างแรงต้านเพื่อป้องกันทันที
4. วัดสมดุลเส้นเอ็น
จากเดิมที่แพทย์ต้องใช้ ‘ความรู้สึกมือ’ ในการประเมินความตึงหย่อนของเส้นเอ็น ระบบนี้จะใช้เซ็นเซอร์วัดค่าแรงตึงออกมาเป็น ‘ตัวเลข’ ที่ชัดเจนบนหน้าจอ ทำให้แพทย์สามารถปรับตำแหน่งของข้อเทียมเพื่อให้เส้นเอ็นมีความสมดุลที่เหมาะสมที่สุดได้
ข้อดีของการใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า
- ไม่ต้องทำ CT Scan: หุ่นยนต์รุ่นเก่าต้องส่งคนไข้ไปทำ CT Scan ก่อน ซึ่งทำให้เสียเวลา เสียเงินและได้รับรังสีโดยไม่จำเป็น แต่เครื่องมือนี้ไม่ต้องใช้ ทำให้ปลอดภัยและสะดวกกว่ามาก
- แม่นยำกว่า: เมื่อสามารถวางข้อเทียมได้ตรงตำแหน่งก็ทำให้การกระจายแรงบนผิวข้อเทียมดีขึ้น ซึ่งในทางทฤษฎีจะช่วยลดการสึกหรอและยืดอายุการใช้งานของข้อเทียมให้ยาวนานขึ้น (สถิติปัจจุบันยังไม่มีเคสที่ต้องกลับมาผ่าตัดซ้ำ)
- เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว: พอการผ่าตัดแม่นยำขึ้น การบาดเจ็บต่อเนื้อเยื่อรอบๆ ก็น้อยลง คนไข้เลยเจ็บน้อยลงหลังผ่าตัดแค่ 6 ชั่วโมงสามารถลุกเดินได้แล้ว
หลังจากเปิดตัวและใช้งานมาประมาณ 1 ปี โรงพยาบาลฯ ได้ทำการผ่าตัดด้วยหุ่นยนต์ไปแล้วมากกว่า 180 เคส โดยเป็นคนไข้ชาวไทย 60% และชาวต่างชาติ 40% ที่น่าสนใจ คือปัจจุบันมีผู้ป่วยมากกว่า 70-80% ตัดสินใจเลือกวิธีการผ่าตัดโดยใช้หุ่นยนต์ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อมั่นที่เพิ่มขึ้นและสอดคล้องกับเทรนด์การรักษาในระดับสากล เช่น ในสหรัฐอเมริกาที่การใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดกำลังเป็นที่นิยมมากขึ้นเรื่อยๆ นอกจากนี้อัตราความพึงพอใจของผู้ป่วยในการผ่าตัดยังสูงถึง 91%
ประสบการณ์จากผู้ผ่าตัดรายแรก
คุณนพดล บุญเสนอ คนไข้รายแรกที่ผ่าสองข้างพร้อมกันด้วยหุ่นยนต์ เล่าว่า ตอนแรกผมกังวลมากว่าจะเจ็บ แต่พอฟื้นขึ้นมาใน ICU ทีมกายภาพก็ให้ลุกเดินเลย สรุปคือไม่เจ็บเลย มีแค่ตึงๆ ตั้งแต่วันผ่าจนออกจากโรงพยาบาล ไม่เจ็บเลย
นพ.พนธกร ยืนยันซ้ำอีกว่าหลังผ่า 6 ชั่วโมงก็ลองเดินได้แล้ว เจ็บน้อยมาก ทำกายภาพแค่วันเดียวก็กลับบ้านได้เลย
‘เราไม่ได้รีบเอาเทคโนโลยีเข้ามา แต่เรารอจนมั่นใจว่ามันดีและปลอดภัยจริงๆ” ปัจจุบัน โรงพยาบาลฯ ไม่ได้แค่ใช้เทคโนโลยีนี้แต่ยังเป็นศูนย์ฝึกสอนให้กับหมอคนอื่นๆ ทั้งในไทยและต่างประเทศด้วย’ – คุณรัฐพงษ์ อำพันวงษ์ กล่าวทิ้งท้าย
ในฐานะ ‘โรงพยาบาลเพื่อกระดูกและสมอง’ เรามีประสบการณ์ใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดมากว่า 20 ปี และการนำนวัตกรรมนี้มาใช้เป็นแห่งแรกในไทยก็เพื่อมอบการรักษาที่ทันสมัยและแม่นยำที่สุดให้กับคนไข้ News Techsauce